البته فرق است بین اینکه میلی در وجود انسان باشد و بین اینکه انسان‏ آن میل را کاملا بشناسد و هدف آن را بداند .
میل به شیر خوردن از ابتدا در کودک هست، وقتی که گرسنه می‏شود و این احتیاج در وجودش پیدا می‏شود این میل تحریک می‏شود و او را هدایت می‏کند که در جستجوی پستان ندیده و نشناخته و انس و عادت نگرفته برآید . همان میل او را هدایت می‏کند .
این میل خودش خود به خود راهنماست، او را وادار می‏کند که دهانش را باز کند و در جستجو برآید، اگر نیافت گریه کند. خود گریه کردن، استمداد و کمک‏ خواستن از مادر است، همان مادری که هنوز او را نمی شناسد و از وجودش‏ اطلاع ندارد.
ولی خود طفل هیچ نمی داند که هدف این میل چیست، هدف این‏ گریه چیست، برای چه این میل در وجودش پدید آمده. نمی داند جهاز هاضمه‏ای دارد و آن جهاز ماده غذایی می‏خواهد، بدن بدل ما یتحلل می‏خواهد .
او نمی داند برای چه می‏خواهد و نمی داند فلسفه گریه اعلام مادر است، همان مادر نشناخته که تدریجا باید او را بشناسد .
ما نسبت به میلهای عالی انسانیت، میل خداجویی و خداخواهی، میل به‏ دعا و التجا به خدای نادیده، حالت همان طفل نوزاد را داریم نسبت به‏ پستان ندیده و نشناخته، و مادر ندیده و نشناخته.

همچو میل کودکان با مادران
سر میل خود نداند در لبان
همچو میل مفرط هر نو مرید
سوی آن پیر جوانبخت مجید
جزء عقل این از آن عقل کل است
جنبش این سایه زان شاخ گل است
سایه‏اش فانی شود آخر در او
بس بداند سر میل و جستجو

البته اگر پستانی و شیری که مناسب با معده طفل است نبود، غریزه هم‏ او را به آن طرف هدایت نمی کرد. ارتباط و پیوستگی است بین این میل و آن غذای موجود.
همچنین است سایر میلهای وجود انسان‏ . هیچ میلی به عبث در وجود انسان گذاشته نشده ، همه میلها روی احتیاج و برای رفع احتیاج گذاشته شده .

انقطاع اضطراری ، انقطاع اختیاری

انسان در دو حال ممکن است خدا را بخواند : یکی در وقتی که اسباب و علل از او منقطع شود و دچار سختی و اضطرار گردد ، و یکی در وقتی که روح‏ خودش اوج بگیرد و خود خویشتن را از اسباب و علل منقطع کند. در حال‏ اضطرار و انقطاع اسباب ، انسان خود به خود به طرف خدا می‏رود، احتیاج‏ به دعوت ندارد و البته این کمالی برای نفس انسان نیست .
چه کمال نفس در این است که خودش خود را منقطع سازد و اوج بگیرد .

منبع: بیست گفتار
نویسنده: شهید مطهری

صفحات: 1· 2