یکی از اثار باستانی ومعنوی شهر ما مسجد جامع یزد است .شاید هر کدام از ما چند ین بار به این مسجد زیبا رفتیم وعظمت آن را دیده ایم بدون اینکه از قدمت تاریخی این بنا اطلاعی داشته باشیم .
مسجد جامع مانند نگینی در دل کویر یزد میدرخشد وبنایی تاریخی با بیش از نهصد سال قدمت از زیباترین مساجد جامع کشور می باشد ویکی از شاهکار های معماری ایران به شمار می آید این مسجد در حدود صد سال پیش در سه دوره ی تاریخی بنا شده است . معماری این مسجد به قدری منحصر به فرد است که هر سال گرد شگران بسیار زیادی از نقاط مختلف جهان برای بازدید این شاهکار هنری به یزد سفر می کنند .
پایه های اصلی این مسجد را ساسانیان و بنای فعلی متعلق به دوره ی سوم آذری دانسته اند وبنای گنبد به دوره ی ایلخانی و سر در رفیع آن متعلق به زمان شاهرخ تیموری دانسته شده است .
اصلی ترین بخش های هنری ومعماری بی نظیر ایران در گچکاری ،شبستان صحن وگنبد ،کاشی کاری ومناره های برافراشته جلوه کر است که چشم هر بیننده ای را به خود خیره می کند .
این تزئینات با آجر های ضربی و نقوش معلقی و کتیبه های کاشی معرق وکوفی بنایی،مجموعه ای بدیع آفریده که تحسین هر بیننده ای را برمی انگیزد .محراب اصلی مسجد با محراب واقع در گنبد خانه، مزین به انواع کاشی معرق و کتیبه وآجر ضربی است .بر دو کاشی ستاره ای شکل ،نام استاد کار و تاریخ ساخت محراب نقش بسته است .
گنبد زیبای مسجد از نوع پوسته ی پیوسته بوده وبرآن ، نقش گل صاونکی معلقی با ظرافت اجرا شده است وبر ساقه های آن عبارت «الملک الله» به خط کوفی تکرار شده است.در زیر گنبد سرد خانه ای که به آن تابستانه میگویند با پنجره های مشبک قرار دارد ودر داخل تابستانه محرابی با کاشیکاری زیبا وجود دارد .
دومناره ی مسجد که ارتفاع آن از کف تا نوک به بیشاز 52 متر میرسد ، دارای قطری حدود هشت متر است که در دوره صفوی به این بنا افزوده شده است .اما در سال 1313 هجری شمسی فرو ریخت ودوباره تجدید بنا شد . وحتی این کاشیکاری منحصر به فرد در اوج مناره ها نیز به چشم می خورد.وانچه باعث تعجب همگان شده این است که این مناره ها هرچه به سمت بالارفته باریکتر شده وتنها در یکی از آنها پلکان است از این رو ظرافت کاشیکاری در این ارتفاع واقعا قابل تحسین است.
مسجد جامع یزد در سال1313 توسط وزارت فرهنگ وهنر با شماره 206 در فهرست اثار ملی ایران به ثبت رسید .
مسجد جامع با این ویژگی هنری وتاریخی که ذکر کردیم و جلوه ی معنویی که دارد در ایام اربعین حسینی میزبان عزاداران سیدالشهدا می باشد .هیئت های عزاداری در شهر یزد طبق سنت هر ساله در این مسجد  گرد آمده وبه نوحه خوانی وعزاداری می پردازند .